جلسه غیرعلنی مجلس محترم شورای اسلامی در هفته جاری یک نقطه عطف تاریخی برای جلوگیری از بحرانی شدن وضعیت سازمان تامین اجتماعی در کشور محسوب می‌شود. یک همراهی تاریخی با نهادی عمومی که نگاهبان امنیت اجتماعی کشور است. 

اما چرا این جلسه یک نقطه عطف تاریخی محسوب می‌شود؟ 

پاسخ: چون سال‌هاست زنگ خطر صندوق‌های بازنشستگی در کشور به صدا در آمده و کارشناسان بیمه‌ای هشدارهای اصولی سر داده‌اند، اما در مقابل به جای شنیدن این هشدارها، تنها قوانین و مقررات ضد بیمه‌‌ای و بحران‌زا تصویب شده است! اما حالا مجلس شورای اسلامی به عنوان عالیترین مقام قانونگذاری کشور و در کنار دولت محترم برای جلوگیری از بحران بزرگ صندوق‌های بازنشستگی وارد میدان شده است.

سال‌ها بود که امید کارگران، کارفرمایان و کارشناسان تامین اجتماعی برای موردتوجه قرار گرفتن حیات و هویت این سازمان از سوی قانون‌گذاران و مجریان قانون بسیار کمرنگ شده یود. اما حالا با این تغییر رویکرد تاریخی که با درایت نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی به دست آمده، فرصتی بی‌بدیل را فراهم کرده تا یکی از مهم‌ترین پشتوانه‌های کاروتولید کشور یعنی سازمان ریشه‌دار تامین اجتماعی را از گزند چالش‌های بزرگی که آن را تهدید می‌کنند نجات داده و آن را در مسیری تازه به سوی اقتدار بیشتر هدایت کنیم. 

- اما اگر بخواهیم اهمیت تاریخی ورود مجلس به بحث صندوق‌ها بیشتر و بهتر تشریح شود باید چند نکته را روشن کنیم.

باید روشن کنیم وقتی در مورد سازمان تامین اجتماعی صحبت می‌کنیم درباره چه چیزی حرف می‌زنیم؟ 

پاسخ: درباره سازمانی صحبت می‌کنیم که تمام ریسک‌های اجتماعی ذی‌نفعان خودش را برعهده می‌گیرد. ریسک‌های اجتماعی‌ای که اگر بدون سپر دفاعی بر زندگی این افراد که غالبا از قشر آسیب‌پذیر جامعه هستند وارد شود، لطمات اقتصادی و تبعات دگرگون‌کننده‌ای به این زندگی‌ها تحمیل خواهد کرد.

از سازمانی صحبت می‌کنیم که 42 میلیون بیمه‌شده دارد. یعنی 51.8 درصد کل جمعیت کشور! سازمانی که بزرگترین نهاد عمومی کشور است، با تعهداتی که هر روز و هر ساعت و هر ماه باید ادا شوند. در هر ساعت خدمات درمانی این سازمان به صورت شبانه¬روزی در اختیار مخاطبان می¬باشد. هر روز بخشی از بیمه¬شدگان تأمین¬اجتماعی از مستمری بیکاری، از کارافتادگی و... آن بهره می‌برند و در مجموع هر ماه حدود 5 میلیون 700 هزار نفر از آن مستمری‌ می‌گیرند. از مستمری بازنشستگی گرفته تا ازکارافتادگی.

از سازمانی صحبت می‌کنیم که دومین ارائه‌دهنده خدمات درمانی کشور است که علاوه بر 42 میلیون بیمه‌شده خود به سایر هموطنان عزیز خدمات درمانی ارائه می‌دهد.

 

- اما سازوکار این سازمان بزرگ چگونه است؟ 

پاسخ: تامین اجتماعی یک سازمان عمومی غیردولتی است که مطابق قانون به ازای کاری که افراد انجام می‌دهند درصد معینی از حقوق و مزایای آن‌ها را دریافت می‌کند تا امنیت اجتماعی این افراد و خانواده‌هایشان را در برابر بیماری، بیکاری، ازکارافتادگی، فوت و... تامین کند. 

این درصد چگونه محاسبه و وصول می‌شود؟

پاسخ: 7درصد از دستمزد را خود نیروی کار یا همان کارگر می‌دهد، 20 درصد را صاحب کار یا همان کارفرما و 3 درصد را هم دولت پرداخت می‌کند. در مجموع 30 درصد. این همان منبع اصلی و حیاتی درآمد این سازمان است.

هزینه‌های سازمان چگونه است؟ 

پاسخ: مستمری بازنشستگی می‌دهد، خدمات درمانی می‌دهد، بیمه بیکاری می‌دهد، خدمات درمانی می‌خرد و...

وضیعت دخل و خرج سازمان یا همان درآمد و هزینه آن چگونه بوده و اکنون چگونه شده است؟

پاسخ: سال 1383 درآمدهای سازمان از حق‌بیمه‌ها 3هزار و 200 میلیارد تومان بوده و هزینه‌های آن 3 هزار میلیارد تومان. یعنی تراز آن تقریبا مثبت 8 درصد بوده است. اما سال 1392 درآمد آن از حق‌بیمه‌ها 23 هزار میلیارد تومان بوده ولی هزینه‌های آن به 29 هزار میلیارد تومان رسیده! یعنی تراز آن منفی 19 درصد شده! این تراز منفی در حال حاضر چیزی حدود منفی 23 درصد است.

چرا تراز یا همان نسبت درآمدها و هزینه‌های سازمانی به این مهمی که بیش از نصف جمعیت کشور را زیر پوشش چتر خود دارد به هم خورده و منفی شده است؟ 

پاسخ: بخشی از آن ناشی از تغییرات جمعیتی است. یعنی جمعیت کشور پیرتر شده، سن امید به زندگی افزایش یافته و تعداد سالمندان و تعداد سال‌هایی که مستمری بازنشستگی می‌گیرند بیشتر شده. اقتصاد کشور هم در برخی برهه‌ها مشکلاتی داشته که باعث شده تعداد شاغلین و در نتیجه بیمه‌پردازان تامین اجتماعی کم شود. دولت هم سال‌هاست تعهدات خود برای پرداخت سهمش (همان 3 درصد) را درست انجام نداده است. اما مهم‌ترین دلیل این برهم خوردن منابع و مصارف ناشی از قوانین و تصمیم‌های غیرکارشناسی و مداخلات غیربیمه‌ای (محاسبات اکچوآری) در یک دوره خاص بوده که تعداد بازنشستگی‌ها پیش از موعد و در نتیجه تعهدات و پرداختی‌های تامین اجتماعی را به شدت افزایش داد.

نتیجه این وضعیت یا همان روند فعلی چه خواهد بود؟ 

پاسخ: سازمانی که باید چتر امنیت اجتماعی را بر سر بیش از نیمی از جمعیت کشور نگه دارد، تبدیل به بودجه‌بگیر دولت خواهد شد. امکان پرداخت مستمری‌ به بازنشستگان و دیگر بیمه‌شدگان را نخواهد داشت، خدمات درمانی‌اش به جامعه کارگری و مولد کشور با آسیب جدی مواجه خواهد شد و سازمانی که باید تامین‌کننده آینده جامعه کاروتولید کشور باشد به یک سازمان سربار برای دولت‌ها تبدیل می‌شود که هر سال بیش از یک سوم بودجه عمومی کشور را باید خرج آن کنند! و این یعنی یک بحران ملی.

آیا راه جایگزینی هم وجود دارد؟

پاسخ: بله. اصلاحات در صندوق‌های بازنشستگی! 

- آیا در سال‌های گذشته اصلاحاتی صورت گرفته است؟ 

پاسخ: خیر. 

آیا امیدی به اصلاحات در صندوق‌ها و پیشگیری از یک بحران ملی و تبدیل شدن صندوق‌های بازنشستگی به حقوق‌بگیر دولت شدن وجود دارد؟ 

پاسخ: بله! چون برای اولین بار در تاریخ این صندوق‌ها دولت و مجلس برای انجام این اصلاحات و جلوگیری از بحرانی شدن وضعیت صندوق‌ها با یکدیگر همدل و هم‌نظر شده‌اند و جلسه غیرعلنی مجلس در هفته جاری آغازگر این همراهی تاریخی برای انجام اصلاحات در صندوق‌های بازنشستگی است. اصلاحاتی که همه نهادهای کشور، جامعه کاروتولید، تصمیم‌گیران و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی کشور باید با آن‌ همراهی کنند تا صندوق تامین اجتماعی کماکان امید کارگران و بازنشستگان کشور باقی بماند.

- جمع‌بندی: چرا همراهی مجلس با سازمان تامین اجتماعی مهم است؟

چون زندگی 42 میلیون بیمه‌شده از این همراهی تاریخی سود خواهد برد. سازمان تامین اجتماعی، شرکای اجتماعی آن از کارگران شریف کشور تا صاحبان کسب وکارها، از تشکل‌ها و انجمن‌های بازنشستگی و کارگری تا انجمن‌های کارفرمایی، از اقتصاددانان حوزه رفاه تا کارشناسان تامین اجتماعی خرسند و سپاس‌گذار از این اقدام نمایندگان خود در مجلس محترم شورای اسلامی هستند.

بدون شک این اقدام مجلس محترم شورای اسلامی و کمیسیون‌های تخصصی آن و از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس برای صورت‌بندی درست و راهکاریابی برای یک چالش ملی در تاریخ سیاست‌گذاری اجتماعی کشور ماندگار خواهد بود و به عنوان یک نمونه از مداخله‌گری برای نجات یک سازمان عمومی از تبدیل شدن به یک چالش عمومی ثبت خواهد شد. 

- وظیفه همه ماست که از این فرصت به دست‌آمده برای بازنگری و اصلاح قوانین ضدبیمه‌ای برای کنترل مصارف سازمان تامین اجتماعی و اصلاح پارامترهای تاثیرگذار بر منابع آن، در کنار تلاش برای تقویت اقتصاد ملی و رونق تولید در کشور استفاده کنیم تا این همراهی خطری که وضعیت صندوق تامین اجتماعی را تهدید می‌کند مرتفع سازد.